آمارهای رسمی نشان می‌دهد صادرات غیرنفتی ایران در چهار ماهه نخست سال جاری به ۱۶.۵ میلیارد دلار رسیده است. این رشد، امیدهایی برای تقویت تراز تجاری ایجاد کرده اما کارشناسان درباره پایداری آن در سایه محدودیت‌های ارزی و چالش‌های لجستیکی هشدار می‌دهند.
گروه اقتصادی خبرگزاری فارس؛ صادرات غیرنفتی به‌عنوان یکی از پایه‌های اصلی تاب‌آوری اقتصادی ایران در برابر تحریم‌ها، همواره مورد توجه سیاستگذاران بوده است. صادرات ۱۶.۵ میلیارد دلاری در چهار ماهه اخیر، در نگاه نخست یک موفقیت بزرگ تلقی می‌شود؛ به‌ویژه در شرایطی که درآمدهای نفتی همچنان تحت فشار قرار دارند.جزئیات رشد صادراتآمارها نشان می‌دهد که عمده صادرات غیرنفتی ایران شامل محصولات پتروشیمی، مواد معدنی، فلزات اساسی و محصولات کشاورزی بوده است.
چین، عراق، ترکیه و امارات همچنان مقاصد اصلی صادرات ایران محسوب می‌شوند. در برخی بخش‌ها مانند پتروشیمی، افزایش قیمت‌های جهانی نقش مهمی در رشد ارزش صادرات داشته است.بنابراین، بخشی از رشد ۱۶.۵ میلیارد دلاری ناشی از افزایش قیمت‌هاست نه الزاماً رشد حجم صادرات.
ظرفیت‌های واقعی و محدودیت‌ها
ظرفیت صنایع صادرات‌محور ایران به‌ویژه در حوزه پتروشیمی و فولاد بالاست، اما مشکلات زیرساختی و حمل‌ونقل مانع بهره‌برداری کامل از این ظرفیت‌هاست. محدودیت‌های بانکی و دشواری انتقال ارز همچنان گریبان صادرکنندگان را گرفته است. تحریم‌ها باعث شده صادرات ایران به سمت کشورهای محدود منطقه‌ای سوق پیدا کند و تنوع مقاصد کاهش یابد.بنابراین، رشد اخیر اگرچه قابل توجه است، اما شکننده محسوب می‌شود.
اثرات اقتصادی رشد صادرات
صادرات غیرنفتی منبع مهمی برای تأمین ارز مورد نیاز واردات است. رشد صادرات می‌تواند به کاهش فشار بر نرخ ارز و کنترل تورم کمک کند.اما اگر ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی بازنگردد یا صرف واردات کالاهای غیرمولد شود، اثر مثبت آن خنثی خواهد شد.در حال حاضر بانک مرکزی تأکید دارد که بازگشت ارز صادراتی یکی از شروط اصلی سیاست ارزی کشور است.
تجربه میدانی صادرکنندگان
یک صادرکننده محصولات معدنی در یزد می‌گوید: «تقاضا از سمت چین بالاست، اما مشکل اصلی ما انتقال پول است. هنوز بخش بزرگی از مطالبات ما بلوکه است.»در بوشهر، صادرکننده محصولات کشاورزی گزارش داده که کمبود کانتینر و هزینه بالای حمل‌ونقل دریایی مانع رشد بیشتر صادرات شده است.فعالان صنعت فولاد نیز معتقدند که اگر زیرساخت ریلی تقویت شود، امکان افزایش صادرات تا ۳۰ درصد دیگر هم وجود دارد. این روایت‌ها نشان می‌دهد که پایداری رشد صادرات وابسته به حل مشکلات لجستیکی و مالی است.
آینده صادرات غیرنفتی ایران
در صورت تداوم روند فعلی، صادرات غیرنفتی ایران می‌تواند در پایان سال از مرز ۵۰ میلیارد دلار عبور کند.اما تحقق این هدف مشروط به سه عامل است: رفع موانع بانکی، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی.بدون این اصلاحات، احتمال افت صادرات در نیمه دوم سال وجود دارد؛ به‌ویژه اگر تقاضای جهانی برای کالاهای اساسی کاهش یابد.به بیان دیگر، رشد ۱۶.۵ میلیارد دلاری شروع خوبی است، اما تضمینی برای آینده وجود ندارد.
عوامل پایداری رشد صادرات
محمد صادقی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس گفت: صادرات غیرنفتی ۱۶.۵ میلیارد دلاری نشان‌دهنده توان بالقوه صادراتی ایران است، اما باید توجه کرد که بخشی از آن ناشی از افزایش قیمت‌های جهانی است.این کارشناس اقتصادی درباره مهم‌ترین موانع پیش روی صادرکنندگان ادامه داد:نقل‌وانتقال پول و هزینه‌های بالای حمل‌ونقل دو مانع اصلی هستند که رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی را کاهش می‌دهند.وی با اشاره به عوامل پایداری این میزان صادرات افزود: پایداری آن مشروط به اصلاح سیاست‌های ارزی و تقویت زیرساخت‌های صادراتی است. در غیر این صورت، با کوچک‌ترین شوک بازار جهانی، افت خواهیم داشت.صادقی تاکید کرد: نقش کشورهای همسایه در این رشد بسیار بالاست. عراق، ترکیه و امارات بیشترین نقش را دارند. بازارهای منطقه‌ای در شرایط تحریم نجات‌بخش صادرات ایران بوده‌اند.
نقطه امیدی که شکننده است
رشد صادرات غیرنفتی ایران در چهار ماه نخست سال جاری به ۱۶.۵ میلیارد دلار نقطه امیدی برای اقتصاد کشور است.اما این رشد، شکننده و وابسته به شرایط بین‌المللی است. اگر دولت بتواند موانع مالی و زیرساختی را رفع کند و تنوع صادراتی ایجاد نماید، می‌توان انتظار داشت صادرات غیرنفتی به موتور پایدار رشد اقتصادی ایران تبدیل شود.در غیر این صورت، این دستاورد ممکن است به‌سرعت از دست برود.با دنبال‌کردن صفحه اقتصادی خبرگزاری فارس در جریان آخرین تحولات اقتصادی ایران و جهان قرار بگیرید.
